Teknolojinin ve beraberinde getirdiği değişimin hızını mühendislik uygulamalarında, iş dünyasında ve günlük yaşamda hissediyoruz. En önemli gelişim alanlarında biri de yapay zekada ortaya çıkıyor. Peki, daha önceleri teknolojiden daha uzak olarak düşündüğümüz ve insan olmayla daha çok ilişkilendirdiğimiz sanat alanına yapay zekanın girmesi ne anlama geliyor?

Hakan Göl Deloitte Digital Partner

Sanat günümüze kadar tamamen insanla ilişkilendiriliyordu. Sa­natı yapan da ondan etkilenen de insanlardı. Ancak bugün artık binlerce yıllık bu anlayış de­ğişiyor. Zira yaratıcılıkla yapay zekanın bir araya getirilmesiyle farklı dallarda çeşitli eserler ortaya çıkıyor. Şimdinden onlarca etkileyici örnek var eli­mizde:

Müzik:

➞ AIVA 1851 yılında kurulan her yıl 1.5 milyonu aşkın eser icra eden ve yaklaşık 165 bin üyesi olan müzik eserleri meslek birliği SACEM tarafından resmen tanınan ilk sanal besteci. İnsanların beste yaparken geçirdiği yıllarca süren deneme yanılma sürecine karşın AIVA, eserlerini birkaç saatte ta­mamlıyor. Algoritma onu besleyen yaklaşık 30 bin eser için geçmiş ölçüleri inceliyor ve kullanılacak notalar konusunda çıkarımlarda bulunarak kulağa ve ruha hitap eden bir bestenin ortaya çıkmasını sağlıyor.

Resim:

➞ Rembrandt port­relerinde resmettiği insanların duyguları­nı yansıtabilmedeki ustalığıyla bilinen bir sanatçı. Rembran­dt’ın ölümünden 374 yıl sonra oluşturulan algoritma sanatçının yüzlerce eseriyle bes­lenerek “Rembrant hayatta olsa bir sonraki eseri nasıl olurdu?” diye düşünülerek Next Rembran­dt adlı portreyi ortaya çıkarmış ve sonuç tam bir Rembrandt eseri niteliğinde olmuş.

➞ Sanat ve yapay zeka arasındaki arayüzü keşfet­mek amacıyla GAN adlı bir algoritma ile oluşturu­lan Belamy Portresi, büyük bir müzayede evinde satılan ilk yapay zeka eseri olma unvanını aldı. Portre New York’taki Ch­ristie’s müzayede evinde açık artırmaya alındı ve biçilen değerin yaklaşık 45 katına çıkarak 432 bin dolara satıldı. Chris­tie’s uzmanlarından biri bunun önemini “yapay zeka geleceğin sanat piya­sasında önemli yere sahip olacak teknolojilerden biri” şeklinde belirtti.

Edebiyat:

➞ “1 the Road” isimli kitapta yapay zeka algorit­ması Ross Goodwin, 2017 yılında Brookly’den New Orleans’a olan yolculuğunu “kaleme” aldı. Algoritma arabaya bağlı bir kamera, GPS sistemi, mikrofon gibi kaynaklardan GPS koordinatları, Foursquare bilgileri, resimler ve diyaloglar gibi çe­şitli verilerle beslenerek yapay zekanın yazdığı ilk kitap oldu.

Mutfak sanatları:

➞ IBM’in yapay zekası Chef Watson’ın önerdiği tarifler Institute of Culinary Education’ın aşçıları tarafından denendi ve onaylanan 65 tarif bir kitap­ta birleştirildi. Uygulama, yemek tarifi platformu Bon Appetit’in veri tabanını kullanıyor ve 10 bin farklı tarifle besleniyor.

➞ Standford Üniversitesi araştırma grubunun üzerinde çalıştığı Forage ise bu alandaki bir diğer yapay zeka uygulaması. Forage arta kalan yemek­lerin yeniden değerlendirilmesi üzerine BBC Futu­re’ın başlattığı çalışmaya destek oluyor.

Moda:

➞ Google online moda platformu Zalando ile yap­tığı iş birliğiyle kişiye özel yeni kıyafet tasarımları oluşturan Project Muze adlı web tabanlı bir uy­gulama yarattı. Uygulama tasarımı hazırlamadan önce sorduğu sorularla kullanıcıya dair bilgi alıp sonrasında kullanıcının beğenisine uygun kıyafet­ler tasarlıyor.

Sinema:

➞ Benjamin isimli LSTM nöral ağının 2016 yılında oluşturduğu “Sunspring” adlı senaryo, yapay zeka tarafından yazılan ilk kısa film senaryosu oldu. Po­püler bilim kurgu filmleriyle beslenen algoritma, 48 saat içinde “Zone Out” isimli senaryoyu yazmış, yönetmiş ve görsel olarak bir araya getirmiş.

Video oyunları:

➞ Seviye kesitlerinin oluşturulması da yapay zeka­nın kullanıldığı alanlardan biri. Algoritma oyun­daki çeşitli unsurların hizalanmasına odaklanıp oyuncuların en çok vakit geçirdiği alanları tespit ederek unsurlarla seviye kuralları arasındaki iliş­kiyi öğreniyor. Super Mario gibi klasik oyunların videolarından öğrendiği anahtar noktaları kendi oyununu yaratmak için kullanan sitem bu yolla ve Killer Bounce adlı oyunu yaratmış.

Görselleştirme:

➞ Bir Türk şirketi olan Ouchhh, Paris’te 136 pro­jektör kullanarak yapay zekanın şiirsel bir şekilde canlandırıldığı Poetic AI adında 50 bin piksellik fütüristtik bir sergi oluşturdu. Algoritma ışık, za­man ve uzay üzerine yazılan yüzlerce makaleden oluşan bir veri tabanıyla beslendi.

Hesaplanabilir yaratıcılık

Her yaratıcı fikrin arkasında kültürün, deneyimle­rin ve öğrenilenlerin bir parçası bulunuyor. Tek­nolojinin de anlamlı ilişki kurduğu alanlar ara­sından yaratıcı bir ürün çıkarabileceği yönündeki bakış açısı, bilgisayar teknolojilerinin insan yara­tıcılığını taklit etmesi ve geliştirmesi üzerine he­saplanabilir yaratıcılık (computational creativity) olarak adlandırılan çalışma alanını ortaya çıkardı.

Rus sanatçı Kazimir Malevich, Sıfır Biçim algısıy­la oluşturduğu Siyah Kare eseriyle kendisinden önceki algıları yok etti. Bir yapay zeka tarafından ortaya çıkarılsa belki basit görülecek olan bu eser, sanatçısının anlatmak istedikleriyle birlikte ha­yat bulup sanat tarihinin en önemli eserlerinden biri haline geldi. Benzer şekilde Starry Night, Van Gogh kesik kulak hikayesindeki kadınla tanışmasa ya da Guernica, Picasso İspanya İç Savaşı’ndan et­kilenmese belki hiç var olmayacak eserlerdi. Şim­dilik yapay zeka tarafında eksik kalan nokta ise eserlerin üretim nedeninin temellendirilememesi.

Yaşam 3.0

MIT profesörü ve Future of Life enstitütüsü kuru­cu ortaklarından Max Tegmark yapay zeka çağında insan olmayı ele alan Life 3.0 adlı bir kitap yayım­ladı. Biyolojik, kültürel ve teknolojik dönemleri kapsayan yaşam evrelerinin temsilcileri sırasıyla temel amacı hayatta kalarak çoğalmak olan bak­teri, yazılım tasarımına sahip insan ve hem yazı­lım hem donanım tasarımına sahip yapay zekadır. Yaklaşık 4 milyar yıl önce başlayan bu süreçten günümüze canlıların uyarlanabilirlik, esneklik ve zekasının büyük ölçüde geliştiği görülüyor.

Yapay zeka ne vadediyor?

Yapay zekanın insan seviyesini ne zaman geçeceği ve geçtiğinde bunun iyi olup olmayacağı konusun­da ise öne çıkan farklı görüşler bulunuyor.