100. Yıla özel Araştırma: Cumhuriyetimizin Değerleri Değişiyor Mu?

Cumhuriyetimizin kuruluş değerlerinin günümüz Türkiye’sinde bulduğu karşılığın tespit edilmesi ve kavramların geçmişten bugüne hizalanması için tasarlanan iki aşamalı araştırmanın ilk sonuçlarına göre, halkın Cumhuriyet’in karakteri olarak tanımladığı 11 değer bulunuyor ve Cumhuriyetimizin bir uzlaşı platformu olduğunu gösteriyor. İkinci aşamasında söz konusu 11 değeri taşıdığı düşünülen şirketler ve markalar da belirleneceği araştırmanın sonuçlarını Tarih Vakfı Eski Başkanı Prof. Dr. Mehmet Öznur Alkan değerlendiriyor.

Pazarlama ve iletişim dünyasının saygın mecrası Marketing Türkiye ile Aksoy Araştırma iş birliği ve Deloitte Türkiye uzmanlığıyla, 100. yılında Cumhuriyetimizin toplumda karşılık bulan değerlerini ortaya koyan bir araştırma gerçekleştirdi. Türkiye temsili 12 ilde cinsiyet, yaş, sosyo-ekonomik statü ve bölge dağılımı kotasıyla Mayıs 2023’te gerçekleştirilen çalışmaya 1067 kişi katıldı. Araştırmaya katılanların “Cumhuriyet değerleri nelerdir?” sorusuna verdiği yanıtlar, değerlerin muhataplarındaki derinlikli anlamını da ortaya koydu. Açık uçlu sorularla yapılan çalışmanın ilk çıktıları 42 tanımlamanın olduğunu gösterdi. Birbirini tamamlayan kavramların konsolide edilebilirliği yine bir araştırmayla sorgulandı ve 11 özgün değer ortaya çıktı. Araştırma sonucuna göre Cumhuriyetimizin 100. yılında kamuoyunun zihninde yer edinmiş 11 değer şöyle sıralandı: Yenilikçi, Umut Veren, Özgürlükçü, Kurumsal, Bağımsızlık, Fırsat Eşitliği, İnsana Yatırım, Dayanışma, Geleceği Yakalamak, Devrimci, Özgünlük.

Çalışmayla ilgili değerlendirmelerde bulunan Marketing Türkiye Genel Yayın Yönetmeni Günseli Özen; “Endeks, ‘Cumhuriyet Değerlerini Taşıyan Markalar’ı halkın seçimiyle ortaya koyarken tam 100 yıl sonra Türk halkının Cumhuriyet’i hangi değerler üzerinden tanımladığını da gösteriyor. Ne mutlu ki sonuçlar 100 yıl sonra bile toplumun Cumhuriyeti, ideolojik tartışmalardan uzak, bir uzlaşı platformu olarak gördüğünü ortaya koyuyor” dedi.

“Cumhuriyet değerler içselleştirilmiş durumda ancak her şey değişmeye devam ediyor”

Araştırma sonuçlarını ve ortaya koyulan 11 Cumhuriyet değerini, Tarih Vakfı Eski Başkanı Prof. Dr. Mehmet Öznur Alkan yorumladı. Cumhuriyet ve değerlerini içten bir şekilde sahiplenmenin ve onur duymaya yönelik artan bir heyecanın varlığını görmenin çarpıcı olduğunu ifade eden Prof. Dr. Mehmet Ö. Alkan, önceki dönemlerde göstermelik ve resmi olarak yapılan Cumhuriyet kutlamalarının, uzunca bir süredir sivil (gayrı resmi) ve toplumsal bir benimseyişle kutlandığının, dile getirildiğinin ve sahiplenildiğinin altını çiziyor. Prof. Dr. Alkan’ın araştırmaya dair görüşleri şöyle: “Yalnızca 35 yıllık hocalık hayatımdan yola çıkarak Cumhuriyet değerleri hakkındaki izlenimlerimi paylaşacak olursam, öncelikle toplumun büyük bir kesimi tarafından Cumhuriyet’in aslında içselleştirildiğini söyleyebilirim. Ayrıca bağımsızlık ve kendi kendini yönetme konusunda Cumhuriyet’in katkısına bağlılığın olduğunu da açıkça görebiliriz. Son olarak da özellikle kadın öğrencilerimizin Cumhuriyet ile önceki döneme göre daha özgür ve eşit bir statü kazandıklarına dair bir sahiplenme söz konusudur.”

Araştırma sonucunda yeni değerlerin ifade edildiğini gördüğünü söyleyen Prof. Dr. Alkan şöyle devam etti: “Ancak elbette dünyanın değişimiyle berber Türkiye de değişiyor. Türkiye’yi devlet ve özel sektör olarak yöneten kuşakların çok büyük bir çoğunluğu soğuk savaş döneminde doğmuş ve yetişmiş durumdalar. İki kutuplu dünyanın dikotomik bakış, düşünce ve siyaset tarzıyla yetiştiler ve yönetiyorlar. Oysa 2000’li yıllar kuşağı teknolojinin içine doğduğu gibi ülke içi ve dışı kesimlerle hızlı bir bağlantı kurabiliyor. Ancak en büyük zaafları bireyci, sosyal medyada örgütlenebilen ama gerçek hayatta sosyalleşmekten kısmen uzak ve içinden çıktıkları topluma ve insanlığa duyarsız kalmaları, bir borç hissetmemeleri. Bu konudaki hatırlatma görevi de önceki kuşağa düşüyor. Genç kuşak hem teknolojiyi kendiliğinden kullanma üstünlüğü hem de sanıldığından daha fazla evrensel değerlere bağlı olarak yetişti. Her toplumda bulunan yüzde 10-15 civarındaki gerici potansiyel hariç tutulursa Türkiye bütün zorluklara rağmen daha çağdaş, daha modern, daha özgür, daha adil ve her alanda daha eşit bir Türkiye özlemini hayata geçirmeye kararlı gözüküyorlar.”

Değerler arasında “demokrasi” ve “katılım” ifade edilmemiş

Araştırma sonucunda ortaya koyulan değerler arasında “demokrasi” ve “katılım”ın ifade edilmemiş olmasının kendisini hayal kırıklığına uğrattığını ifade eden Prof. Dr. Alkan; “Bazen Cumhuriyet ve demokrasi iç içe geçmiş gibi düşünülür. Oysa demokrasi ve Cumhuriyet iki ayrı kavram. Her demokrasi Cumhuriyet olmadığı gibi her Cumhuriyet de demokrasi değil. Bununla birlikte yönetime katılma ve demokrasi konusundaki ifade eksikliği benim açımdan dikkat çekici olduğu gibi bu konu Cumhuriyet’in ikinci yüzyılı açısından da hayati bir değer taşımaktadır” dedi.

Cumhuriyet Değerlerini Taşıyan Markalar 6 Ekim’de Açıklanacak

İlk aşamasında Cumhuriyet değerlerinin arandığı araştırmanın ikinci aşamasında ise bir hatırlatma yapmaksızın serbest çağrışımla ilk araştırmada tespit edilen değerleri hangi markaların taşıdığı soruldu. Araştırmada sonuçlar belirlenirken farklı sektörlerden kurumlar yerli, yabancı ya da çok uluslu ayrımı gözetilmeksizin öne çıkanlar olarak listelendi. Araştırma sonucunda “11 Cumhuriyet Değerini” taşıyan markaların yer aldığı 11 adet liste oluştu. Diğer taraftan online olarak “Eşzamanlı Pulside Mobil Paneli”nde gerçekleştirilen çalışmada, yüzde 95 güven aralığı ve yüzde 2,5 hata payıyla değerlerle markaların eşlenmesi sağlandı. Farklı değerlerde farklı ağırlık puanları elde eden tüm markalar bütüncül olarak değerlendirildi ve “Cumhuriyet Değerlerini Taşıyan Markalar” 12. liste olarak ortaya kondu.

Araştırmanın sonucunda belirlenen “Cumhuriyet Değerlerini Taşıyan Markalar” 6 Ekim’de Cumhuriyetin 100. yılına özel, “Geçmişten Geleceğe” ana temasıyla gerçekleştirilecek Cumhuriyet Balosu’nda açıklanacak.