Koronavirüs Türk ekonomisini nasıl etkileyecek?
Sia Insight’ın Marketing Türkiye için üçüncüsünü gerçekleştirdiği ve üst düzey yöneticilerin katılımıyla yapılan İş Dünyası Gündem Değerlendirme Araştırması’nda, Koronavirüs salgınının Türkiye ekonomisi ile şirketlere etkisi ve 2020 yılına dair değişen ekonomik beklentileri sorgulandı. Araştırmaya katılan yöneticiler 2020 yılından umutsuz. Üst düzey yöneticilere göre 2020’de Türk ekonomisinin en büyük sorununu yüzde 62 ile Koronavirüs olacak.
Türkiye son iki yıldır ekonomik olarak zor bir süreçten geçerken üstüne gelen Koronavirüs salgını ülke ekonomisini hiç olmadığı kadar derinden etkiledi. Zira Marketing Türkiye için Sia Insight’ın 28 Mart – 1 Nisan 2020 tarihleri arasında üçüncüsünü gerçekleştirdiği ve üst düzey yöneticilerin katılımıyla yapılan İş Dünyası Gündem Değerlendirme Araştırması’na göre üst düzey yöneticiler 2020 yılı için kötümser bir tablo çiziyor. 128 yöneticiyle online olarak gerçekleştirilen araştırmada farklı sektörlerden yöneticilere Koronavirüs salgınının faaliyette bulundukları sektörlere ve Türkiye ekonomisine etkileri soruldu. İşte o araştırmanın çarpıcı sonuçları:
Türkiye’nin en büyük sorunu Koronavirüs
İş dünyası 2020 yılı için çok daha kötümser
4 ay önce yapılan araştırmada üst düzey yöneticilerin neredeyse yarısının 2020 yılına dair kötümser beklentileri varken bir önceki sene sonuçlarını düşününce bu tablo iyimser bir resme işaret ediyordu. Ancak Koronavirüs salgınıyla birlikte iş dünyasının neredeyse tamamı 2020 yılı için çok daha kötümser düşünmeye başlandığını görüyoruz. Araştırmada 4 ay öncesine göre kötümserlerin oranının 2 katına çıkıyor.
Katılımcıların “2020 durağan geçecek” diyor
4 ay önce iş dünyası tarafından yapılan değerlendirmede iyimserliğe yönelmeye başlayan bir tabloyla görülüyordu. Ancak Koronavirüs salgınıyla birlikte üst düzey yöneticiler arasından firmalarının küçüleceğini düşünenlerin 30 puanın üzerinde bir artış gösterdiği görülüyor. Şirketlerinde büyüme olacağını öngören yöneticiler yalnızca yüzde 6 seviyesinde.
2020’de iletişim bütçeleri azalıyor
İş dünyasının genel değerlendirmesinde ve firma performansında olduğu gibi, yatırım, pazarlama ve iletişim bütçelerinin 2020 durumuyla ilgili de yöneticiler daha olumsuz öngörülerde bulunuyor. Araştırmada tüm kalemlerde yatırımlarının ve bütçelerinin azalacağını düşünenler çoğunlukta.
“Çalışan sayımız aynı kalacak”
Araştırma sonuçlarına göre firmalar diğer kalemlerin aksine çalışan sayılarını azaltma değil, aynı tutma eğilimde. Firmaların üçte biri çalışan sayısında bir azalma öngörürken aynı zamanda bir çok firmanın yeni işe alımları durdurduğunu ve durdurmayı planladığını görebiliriz.
“Türkiye’de ekonomik kriz var”
Araştırmaya göre yöneticilerin çok büyük çoğunluğu Türkiye’de halihazırda bir ekonomik kriz olduğunu söylüyor.
Yöneticilerin büyük çoğunluğu koronavirüse karşı önlem aldığını söylüyor. Alınan önlemlerin en yaygını evden çalışma ve yüz yüze toplantıları dijital ortama taşıma olarak belirtiyor.
En çok turizm sektörü etkilenecek
Üst düzey yöneticilerin oldukça büyük bir bölümü, Koronavirüs salgınıyla birlikte turizm ve eğlence sektörünün olumsuz etkileneceğini düşünüyor. Her 2 yöneticiden 1’i için en çok etkilenecek ilk sektörü turizm olarak görürken 4 ay önce yine iş dünyasıyla yapılan sorgulamada, yöneticiler ekonomik krizin en çok inşaat ve otomotiv sektörlerini etkileyeceğini düşünüyorlardı.
Yöneticiler ekonomik önlemler konusunda hükümeti başarısız buluyor
Araştırmaya göre iş dünyası Koronavirüs salgını karşısında Hükümet’in aldığı önlemleri başarılı buluyor. Salgının yayılmasını engellemek için alınan önlemler konusunda hükümet biraz daha başarılı bulunsa da yine de bu oran her 5 yöneticiden 1’ine denk geliyor. Ancak ekonomik önlemler konusunda iş dünyasının yüzde 80’i Hükümet’i başarısız buluyor. Başarılı bulan yöneticilerin oranı yalnızca yüzde 5.
En başarılı bulunan ülke: Güney Kore
Koronavirüs salgını sebebiyle izlenen politikalar ve uygulanan yöntemler göz önünde bulundurulduğunda iş dünyası en çok Güney Kore ve Almanya’yı başarılı görüyor. İtalya, açık ara en başarısız bulunan ülke olurken, ABD ise ikinci sırada yer alıyor.
Yöneticiler büyük çoğunluğu Türk ekonomisinin küçüleceğini öngörüyor
Araştırma sonuçlarına göre her 5 yöneticiden 4’ü Koronavirüs salgınını düşündüğünde 2020 yılında Türkiye ekonomisinde küçülme bekliyor. Ekonomide küçülme yanıtını verenlerin oranı son 4 ay içinde salgının başlamasıyla neredeyse 2 katına çıkmış görülüyor. Buna paralel olarak yöneticilerin tümü işsizlik oranının da artacağını öngörüyor.
Ekonomiye güven azalıyor
Üst düzey yöneticiler nezdinde Türkiye ekonomisine güven düzeyi oldukça düşük görünüyor. Araştırmaya göre Mart 2020 itibariyle de en düşük seviyesine ulaştı.
“İş dünyasının bugün içinde bulunduğu ruh halini mevcudu kabullenme ve savaşa destek verme”
“Son iki yıldır ülkenin önemli şirketlerinde görev alan C Seviye Yöneticilerin katılımıyla Türkiye iş dünyasının nabzını tutuyor, yeni bir yıla girerken iş dünyasının ruh halini gözlemliyor ve yeni yıldan beklentilerini açığa çıkartıyoruz.
2020 yılına girerken de temkinli, ancak 2019 yılına girişimize kıyasla daha iyimser bir ruh haline sahip bir iş dünyası ile karşılaşmıştık. 2018 yılında başlayan ekonomik çalkantı ve krizin ardından iş dünyası yeni yıla umutlarla giriyor, krizin koşullarını ‘yeni normal’ olarak tanımladığı için mevcut durumun korunacağına, kötüye gitmeyeceğine hatta sınırlı da olsa ekonomide iyileşmeler olacağına inanıyordu. Reel iyileşme ve büyümenin 2021 yılında gerçekleşeceğine dair güçlü bir inanç vardı. 2020 yılı ‘stabilite ve mevcudu koruma yılı’ olarak tanımlanmıştı.
Aradan geçen üç ayın ardından bugün iş dünyası 2020 yılına dair son derece karamsar bir ruh haline sahip.
Dünya, bugün tüm ezberlerimizi bozan, neredeyse hiçbir kurum ve kişinin tarihsel belleğinde benzeri olmayan bir saldırıyla karşı karşıya. Çin’den başlayarak önce Asya’yı ve Orta Doğu’yu, sonra da Avrupa ve Amerika kıtalarını yerle bir eden bir virüs bugün global olarak kişisel ve sosyal yaşamlarımızı alt üst ederken, dünya siyasetinde ve ekonomisinde tarihi izler bırakıyor.
Virüsün ülkemizde ilk kez görünmesinin ardından mevcut durumu şok içinde karşılayan iş dünyasının bugün içinde bulunduğu ruh halini hızla mevcudu kabullenme ve savaşa destek verme olarak tanımlayabiliriz. İş dünyası bu ruh hali ile virüs olgusunu şok ve panik içinde ya da bu gerçekliğe kayıtsız olarak yaşayan toplumun bir adım önünde bulunuyor.
Bugün iş dünyasının hemen tamamı için 2020 yılı bir önceki yıla kıyasla kötü bir yıl olacak. Yöneticilerin yarısı hem kendi şirketlerinde hem de faaliyet gösterdikleri şirketlerde küçülme bekliyorlar; yarıya yakınının beklentisi de mevcut durumun korunması yönünde. Ancak, burada dikkati çeken husus, faaliyet gösterdikleri sektör için küçülme beklentisi içinde olan iş insanlarının telaffuz ettikleri ortalama oranın ciddi şekilde yüksek olması; bu oran ortalama yüzde 32.
Bu karamsar havaya paralel olarak yöneticilerin önemli bir bölümü şirket yatırımlarını, pazarlama harcamalarını ve iletişim çalışmalarını kısma ya da tamamen durdurma eğiliminde görünüyor. Şirketlerin yüzde 60’ında yatırımlar ve pazarlama harcamaları kısılırken, iletişim çalışmalarını azaltanların oranı da yüzde 50’leri buluyor. Bu oranları 2018 krizinde görmemiştik. Bunun yanı sıra, şirketlerin hemen tamamının işe alımları dondurduğunu biliyoruz; üçte birine yakın bir kesim de önümüzdeki günlerde şirketlerindeki çalışan sayısında azalma olacağına inanıyor. Dolayısıyla, Nisan ve Mayıs aylarındaki işsizlik oranlarında bizi ciddi artışların beklediğini şimdiden söylememiz mümkündür.
Türkiye’deki şirketler bugün koranavirüs karşısında son derece hazırlıklı görünüyor; hemen tüm şirketler bu virüs karşısında şok durumunu hızla atlatıp alabilecekleri önlemleri hızla hayata geçirmiş bulunuyorlar. Alınan ilk önlemler (üretim şirketleri ve mavi yakalıları dışında bırakacak şekilde) evden çalışma sistemine geçme, toplantıları online platformlara taşıma, yurt dışı ve yurt içi seyahatleri yasaklama ve belirli hijyen koşullarını sağlama yönünde gerçekleşmiş bulunuyor.
İş dünyası koronavirüs salgınından en çok turizm, eğlence, otomotiv ve inşaat sektörlerinin etkilenmesini bekliyor.
İş dünyası, koronavirüs karşısında Hükümet’in aldığı önlemleri genel olarak başarılı bulmamaktadır. Salgının önlenmesi konusunda Hükümet tarafından alınan önlemleri başarılı olarak değerlendirenlerin oranı yüzde 21 iken, alınan ekonomik önlemleri başarılı bulanların oranı yüzde 5’lere kadar düşüyor. Ekonomik önlemler konusunda Hükümet’e yönelik beklentiler son derece yüksek.
Bu genel değerlendirmenin ötesinde, Hükümet tarafından uygulamaya konan çeşitli önlemler tek tek değerlendirildiğinde alınan önlemleri başarılı bulanların oranı yükseliyor.
İş dünyası bu anlamda seçici davranıyor, Hükümet tarafından sunulan önlemlerin kapsayıcılığı ve niteliği iş dünyasının Hükümet’e yönelik algı ve değerlendirmelerini etkiliyor. İş dünyası alınan bazı önlemleri önemseyerek başarılı değerlendirirken (hijyen ürünlerini üretenlere destek verilmesi ya da bazı sektörlere tanınan KDV, muhtasar ve SGK ödemelerinin ötelenmesi gibi) ve bazılarını da gündeme dair buluyor ve başarısız bir önlem olarak nitelendiriyor (alınan seyahat önlemleri çerçevesinde şu an gündemden düşen havayolu taşımacılığında KDV indirimi sunmak gibi).
Bu anlamda iş dünyasının Hükümet’ten beklentisi, odaklı ve net önlemler sunulması ve bunların ekonomik duraklamayı atlatacak destekler olması ve işsizliği engelleyici nitelikler taşımasıdır.”
Araştırmanın Metodolojisi:
28 Mart – 1 Nisan 2020 tarihleri arasında çeşitli sektörlerde üst düzey yönetici olarak çalışan 128 yöneticiyle online olarak gerçekleştirilen araştırmanın, ilgili kişilere anket gönderimleri Marketing Türkiye tarafından yapıldı. İlk dönem araştırması benzer bir yönetici profili ile 2018 Aralık tarihinde aynı bilgi toplama yöntemi kullanılarak 100 yönetici ile; ikinci dönem araştırması ise 119 yönetici ile 2019 Kasım ayında gerçekleştirildi.
