Çalışanın kalbine giden yol “yan haklardan” geçer!

Yetenekli çalışanları motive etmek ve onları elde tutmak artık her zamankinden daha zor. Maaş ve temel hakların ötesinde işverenlerin çalışanlarına sağladığı yan haklar, tercih noktasında da belirleyici bir konuma geldi. Öyle ki artık işveren markası rekabetinin merkezinde de işte bu yan yaklar var… Yakın zamanda yapılan pek çok araştırma da bu durumu güçlü verilerle doğruluyor. Peki, yan haklar portföyünün geleceği nasıl şekillenecek? Şirketler etkin yan haklar stratejilerini nasıl oluşturmalı? Çalışanların “olmazsa olmaz” dediği yan haklar hangileri?

Günümüz iş dünyasında re­kabet, artık yalnızca pazar payını artırmak, daha çok müşteri kazanmak gibi alış­kın olduğumuz parametre­lerle sınırlı değil. Yetenekleri çekebilmek ve sonrasında da bu yetenekleri şirkette tu­tabilmek de rekabetin yoğunlaştığı alanlar­dan biri. Bu rekabeti kızıştıran en önemli unsurlardan biri ise yan haklar…

Esnek çalışma, ebeveyn izinleri, özel sağlık sigortası, ruh sağlığı desteği, regl izni, gi­yim yardımı ve ilkokulun ilk günü izni gibi pek çok formda karşımıza çıkan yan hak­lar portföyü her geçen gün genişliyor. Ça­lışanlar da şirket tercihlerini yaparken göz önünde bulundurduğu en önemli unsurlar­dan biri olarak yan haklara işaret ediyor. Çalışanlar için artık yalnızca maddi kazanç değil, kendilerine sunulan sosyal imkanlar ve kariyer gelişim fırsatları da tercih ya da vazgeçiş sebebi. İş-yaşam dengesine katkı sağlayan, daha “cömert” yan haklar sunan ya da güçlü işveren markası olarak öne çı­kan firmalar ise yetenekleri cezbediyor.

Peki, araştırmalar yan haklarla ilgili ne söylüyor?

Özel sağlık sigortası şart

Mercer Marsh Benefits 2024 Çalışan Sağ­lığı, Yan Haklar ve Wellbeing Araştırma­sı’nın sonuçlarına göre şirketlerin bu yıl önceliklendirdiği ilk 3 konu başlığını sağlık sigortası teminatları ve şartları ile ilgili iyi­leştirmeler, esnek yan haklar uygulaması­na geçiş ve yan hak içerik ve kapsamını ge­liştirme yer alıyor. Aynı araştırmaya göre, şirketlerin yüzde 76’sının sağladığı ve çalı­şanların en öncelikle olarak talep ettiği hak özel sağlık sigortası.

Mercer’ın araştırmasına katılan 320 şir­ketin yüzde 76’sı çalışanlarına özel sağlık sigortası sunduğunu söylerken, yüzde 24’ü böyle bir hak sunmadığını belirtiyor. Yan hakların kimleri kapsadığı sorulan 226 şir­ketin yüzde 52’si “çalışan, eş ve çocuk” için bu hakkı sağladığını belirtirken; yüzde 44’ü yalnızca çalışan, yüzde 4’ü ise çalışan ve eş için özel sağlık sigortası uygulaması yaptık­larını belirtiyor.

Aynı araştırmaya göre, çalışanların 2024 yılı için öncelikleri; sağlık sigortası temi­natları ve şartları ile ilgili iyileştirme, es­nek yan haklar uygulamasına geçiş/yan hak içerik ve kapsamını geliştirmeyle maaş artışları/ücret düzenlemeleri ve prim siste­mine geçiş yer alıyor.

Yemek çeki uygulaması

Araştırmaya göre en yaygın yan haklardan biri olan yemek çekleriyle ilgili de çarpıcı sonuçlar var. Öyle ki, 351 şirketin yüzde 47’si şirketlerinin kendilerine yemek çeki sağladığını söylerken, yüzde 26’sı hem ye­mekhane hem de yemek çeki aldıklarını söylüyor. Öte yandan, şirketlerinin yal­nızca yemekhane hizmeti sunduğunu söy­leyenlerin oranı yüzde 19, nakit ödenek sunulduğunu söyleyenlerin oranı yüzde 5 ve herhangi bir yemek yardımı almadığını söyleyenlerin oranı da yüzde 2 olarak araş­tırmaya yansıyor.

Ulaşım ödeneği sağlayan şirketlerin oranı ise yüzde 5 artarak yüzde 35’e ulaşmış du­rumda. Araştırmaya göre şirketlerinin sa­dece servis sağladığını belirtenlerin oranı yüzde 35, ulaşım ödeneği aldıklarını söyle­yenlerin oranı yüzde 3, hem servis hem ula­şım ödeneği aldıklarını söyleyenlerin oranı yüzde 20 ve herhangi bir ulaşım desteği al­madıklarını ifade edenlerin oranı yüzde 11 olarak araştırmaya yansıyor.

Şirket başarısına katkı sağlıyor

Deloitte’un “2024 İnsan Yönetimi Hiz­metleri Trendleri” araştırmasına göre çoğu lider, çalışanların performansına odaklanmanın sürekli olarak başarılı bir performans sergileyen bir organizasyon oluşturmada kritik olduğunun bilincinde. Ancak bu farkındalık hali ve aksiyon alma arasındaki boşluğu kapatmak için geçmi­şin zihniyetlerini, işletme yapılarını ve çö­zümleri bırakmaları gerekiyor.

Çalışanlar sürece dahil olmak istiyor

Great Place To Work® (GPTW) verilerine göre ise pek çok organizasyon kurum kül­türleri içerisinde çalışan bağlılığını güç­lendirmek ve sahip oldukları yetenekleri elde tutabilmek için yan haklar yarışına girmiş durumda.

GPTW’nun global çapta her yıl 170’ten fazla ülkede 18 binden fazla organizasyon­la gerçekleştirdiği analizlere göre, genel trend olarak sosyal olanak ve yan haklar bir çalışan için organizasyon bağlılığını ve performansını doğrudan etkileyen bir un­sur değil. Organizasyonların güven kültür­lerini direkt etkileyen adalet ve hakkaniyet kavramı burada da dikkat edilmesi gere­ken unsurların başında geliyor. Kurum­da sosyal olanaklar ve yan haklar tasar­lanırken, çalışanları sürece dahil etmek, herkesi kapsayan bir yan haklar sistemi kurmak, herkesin eşit faydalanabileceği imkanları oluşturmak çalışan deneyimini pozitif noktaya taşımak konusunda çok daha etkili oluyor.

GPTW’nun araştırmasına göre, bir kurumda sosyal olarak ve yan haklar tasarlanırken çalışanları sürece dahil etmek, herkesi kapsayan bir yan haklar sistemi kurmak, herkesin eşit faydalanabileceği imkanları oluşturmak çalışan deneyimini pozitif noktaya taşımak konusunda çok daha etkili oluyor.

Dikkat çeken yan hak uygulamaları

• PayPal

PayPal, çalışanlarının sağlık harcamala­rının azalmasını sağlayarak, seviye veya görev süresine bakmaksızın tüm çalışan­larına hisse seçenekleri sunarak, uygun bulunduğunda maaş artışı yaparak ve ki­şisel finansal eğitimlere erişim sağlayarak tüm seviyelerdeki çalışanların mali refa­hını iyileştirdi. Bunun sonucunda da çalı­şanlar mali konularda daha az stres bildir­di ve şirket genelinde devamsızlık azaldı.

• Hitachi

Hitachi, çalışan mutluluğunu ölçerek kurumsal üretkenliği ve verimliliği artır­mayı hedefliyor. Bu kapsamda katılımcı çalışanlar, gün boyunca mutluluk düzey­lerini artırmak için yapay zeka kaynaklı öneriler alabiliyor. Bu çalışma hem birey­sel faydalarda (psikolojik sermaye) hem de kurumsal faydalarda (kâr, saat başına satış, perakende satışlar) iyileşmelere yol açtı.

• IKEA

IKEA, global çağrı merkezi operasyon­larını dönüştürmek için yapay zeka tek­nolojilerini kullanıyor, prosedür ve sü­reçlere odaklanmak yerine yaratıcılık ve insan varlığının oluşturduğu katma değe­re odaklanıyor. IKEA bu kapsamda, rutin müşteri taleplerinin çoğunu karşılamak için bir yapay zeka botu devreye aldı ve çağrı merkezi çalışanlarının tasarım ve insani becerilerini güçlendirmeleri için kapsamlı bir yetenek geliştirme girişimine yatırım yaptı.

Yan haklar iş dünyasında başarının anahtarı

✓ Yan haklar, küresel iş dünyasında hem işverenler hem de çalışanlar için vazgeçilmez bir öneme sahip. İşverenler açısından, yan haklar yalnızca çalışan bağlılığını ve motivasyonunu artırmanın ötesinde, şirketin marka değerini ve rekabet gücünü de yükselten stratejik bir araç. Dünyanın önde gelen firmaları, yetenekli çalışanları cezbetmek ve elde tutmak için sağlık sigortası, esnek çalışma saatleri, yemek ve ulaşım yardımı gibi cazip yan haklar sunarak, çalışanlarına verdikleri değeri somutlaştırıyor. Bu tür avantajlar, çalışanların işlerine olan bağlılıklarını pekiştirirken, aynı zamanda işverenin itibarını da artırıyor.

✓ Çalışanlar için yan haklar, yaşam kalitesini artıran ve maddi güvence sunan önemli unsurlar. Sağlık sigortası, kişisel ve profesyonel gelişim fırsatları, esnek çalışma düzenlemeleri gibi imkanlar, çalışanların hem iş hem de özel yaşamlarında denge kurmalarına olanak tanıyor. Bu, onların işyerinde daha mutlu, daha motive ve daha üretken olmalarını sağlıyor.

✓ Özetle, yan haklar modern iş dünyasında bir lüks değil, bir gereklilik haline geldi. En başarılı küresel şirketler, bu avantajları stratejik bir şekilde kullanarak hem çalışan memnuniyetini artırmakta hem de işyerinde daha verimli ve üretken bir ortam yaratmakta. Bu yaklaşım, uzun vadede şirketlerin sürdürülebilir başarısını garanti altına alıyor, işveren ve çalışan arasındaki ilişkiyi de güçlendiriyor. Bu nedenle, yan haklar iş dünyasında başarının anahtarıdır.

✓ Markalar, yan haklar konusundaki stratejilerini belirlerken derinlemesine içgörülerden yararlanmalı. İlk olarak, çalışanların demografik özellikleri ve yaşam tarzlarını dikkate almak gerekiyor. İkinci olarak, düzenli pazar araştırmaları ve anketler yoluyla çalışan memnuniyetini ve beklentilerini ölçmek, hangi yan hakların en çok talep edildiğini ortaya koyar. Bu yöntemle, çalışanların sağlık sigortası ve uzaktan çalışma gibi haklara olan talebini belirleyerek bu alanlara yatırım yapmak mümkün. Çalışanların geri bildirimlerini dikkate alarak yapılan iyileştirmeler, genel memnuniyeti ve bağlılığı artırır. Üçüncü olarak, rakip analizleri yaparak sektörün en iyi uygulamalarını takip etmek, markanın rekabet gücünü artırır. Çalışan memnuniyetini ve bağlılığını ön planda tutan markalar, iş dünyasında sürdürülebilir başarıyı yakalayabilir ve rekabet avantajını koruyabilir.

Doğru tasarlanmış yan haklar çalışan bağlılığını artırıyor

✓ Yan haklar, günümüzde hem işverenler hem de çalışanlar için büyük önem taşıyor. Özellikle yetenek kıtlığının yaşandığı bu dönemde, yan haklar işverenler için yetenek kazanımı ve tutundurma alanlarında rekabet avantajı sağlıyor, ayrıca işveren markasının güçlendirilmesine destek oluyor. Çalışan tarafından baktığımızda ise, ihtiyaçları göz önünde bulundurularak doğru tasarlanmış yan hak programları çalışanların motivasyonunu ve kuruma olan bağlılığını artırıyor.

✓ Son zamanlarda çalışanların talepleri doğrultusunda kişiselleştirmeye olanak tanıyan esnek yan hak programlarının çalışanlar arasında bir işe giriş kriteri olduğunu da gözlemliyoruz. Çalışanların yaşam kalitesini artıran, iş-yaşam dengesini güçlendiren, fiziksel, mental, finansal wellbeing konularına destek sağlayan bir yan hak uygulaması, işverenlerin çalışanlarına değer verdiğini gösteriyor ve çalışan değer önermesini güçlendiriyor.

✓ Sağlık sigortası, esnek çalışma modelleri, yemek yardımı ve şirket aracı gibi yan haklar, çalışanlar tarafından en çok tercih edilenler arasında yer alıyor. Bununla birlikte uzaktan çalışma imkanı teknolojinin ilerlemesiyle birlikte giderek daha popüler hale geliyor. Ayrıca, uzaktan çalışma imkanı, işverenlerin yetenekli çalışanları çekmesi ve elde tutması bakımından da önemli bir araç. Bununla birlikte çalışan jenerasyonların farklılaşmasıyla yan haklar uygulamalarında da farklı talepler doğabiliyor. Özellikle son zamanlarda çalışanlar işverenlerinden wellbeing konuları ile ilgili daha fazla aksiyon almasını bekliyor.

✓ Markalar yan haklar konusundaki stratejilerini belirlerken öncelikle çalışanların ihtiyaçlarını anlamalı ve bu beklentilere paralel yan hak stratejileri kurgulamalılar. Bununla birlikte giderek artan wellbeing’in önemini göz önünde bulundurmalı ve çalışanların iş yaşam dengesini besleyecek kurgular oluşturmalılar. Son olarak eşitlik, çeşitlilik ve kapsayıcılık ile sürdürülebilirlik stratejilerini de yan haklar uygulamalarına başarılı şekilde entegre edebilen şirketler işveren markasını güçlendirip çalışan bağlılığını destekleyebilirler.

Yan haklarınız ne kadar kapsayıcı?

✓ Son yıllarda iş dünyasında yan haklar ve çalışan ödüllendirme sistemlerine olan ilgi giderek artıyor. Araştırmalar, esnek çalışma saatlerinden babalık-annelik izinlerine, özel sağlık sigortalarından ruh sağlığı desteğine kadar çeşitli yan hakların işverenlerin odağında olduğunu gösteriyor. Great Place To Work® olarak, yan hakların sadece varlığından ziyade, bu hakların herkesi kapsayıp kapsamadığı, şirket kültürüne entegre olup olmadığı ve benzersiz bir yapıya sahip olup olmadığına odaklanıyoruz. Çalışan odaklı bir yaklaşım benimseyerek, yan hakların herkes tarafından erişilebilir ve adil bir şekilde dağıtılması çalışanlar için harika bir iş yeri sunmayı hedefleyen organizasyonların dikkatlice ele alması gereken bir konu. Bu kapsamda, yan hakların çeşitliliği de büyük önem taşıyor. Örneğin regl izni, giyim yardımı ve ilkokulun ilk günü izni gibi haklar, çalışanların farklı ihtiyaçlarına yanıt verebilmeli.

✓ Yan hakların etkin bir şekilde uygulanabilmesi için, şirketlerin çalışanlarının beklentilerini iyi anlaması gerekiyor. Bu doğrultuda, başarılı yan hak uygulamalarıyla öne çıkan şirketlerin temsilcilerinden ipuçları alabiliriz. Örneğin, esnek çalışma saatleri sunan şirketler, çalışanların iş-özel yaşam dengesini koruyabilmelerine yardımcı oluyor. Aynı şekilde, babalık ve annelik izinlerinin genişletilmesi, çalışanların aile hayatlarına daha fazla zaman ayırmalarını sağlıyor.

✓ Şirketler, etkin yan hak stratejileri oluştururken, çalışanların geri bildirimlerini dikkate almalı ve sürekli olarak gözden geçirmelidir. Ayrıca, yan hakların şirket kültürüne entegre edilmesi büyük önem taşıyor. Yan haklar ve ödüllendirme sistemleri, çalışan memnuniyetini ve aidiyetini artıran önemli unsurlar arasında yer alıyor. Şirketler, çalışanlarının beklentilerine yanıt veren ve çeşitliliği destekleyen yan hak stratejileri oluşturarak, başarılı bir işveren markası yaratabilir, aynı zamanda çalışanları yalnızca bir çalışan olarak değil bir insan olarak da görerek önemseme ve değer verme gibi çalışan motivasyonunu direkt etkileyen konularda pozitif ilerleme sağlayabilirler.

Örgütsüz, sosyal bir sendikalaşma!

✓ Ben beyaz yakanın maddi ve manevi çalışma koşullarındaki son zamanlarda yaşanan tüm bu iyileşmeleri “örgütsüz, sosyal bir sendikalaşma” olarak görüyorum. Çalışanların günden güne daha talepkâr, işverenlerin ise bu talepler karşısında iş gücü piyasasında ellerinden geldiği ölçüde rekabetçi olabilmek adına pozisyon aldıkları bir tabloyla karşı karşıyayız. Burada bence üç ana faktör belirleyici oldu: İstedikleri yetenekleri bulma-çekme ve elde tutmada şirketlerin yaşadıkları güçlük, iş hayatına, kariyere ve kurumsal düzene farklı bakmamızı sağlayan değişen toplumsal değerler; görünürlüğü ve paylaşımı arttıran sosyal medyanın gücü.

✓ Bu resmin önemli parçalarından biri de yan haklar. Yan haklar baz maaşın ötesinde, çalışanın kazanımlarının, yaşam kalitesinin ve refahının artmasına olanak tanıyan bir avantajlar kümesi olarak çalışanların motivasyonlarını ve kurumlarına olan bağlılıklarını artırıyor. Uzun yıllardır uygulanan bir kavram olmasına rağmen günümüzde popülaritesi arttı çünkü öncelikle yan hakların kapsamı genişledi, çeşitlendi. Buna paralel bir şekilde çalışanların toplam paketleri de büyüdü. Ayrıca esnek yan haklar yaklaşımıyla farklı menfaatler arasından, çalışanlara seçim yapabilme hakkı tanındı. İlk önceleri ekstradan çalışana sunulmak üzere konumlandırılan yan haklar, zamanla yaygınlaştı ve çok büyük bir kısmı belirli kurumsal olgunluk eşiği geçmiş şirketlerin liginde artık normalize olup standart hale geldi.

✓ Yan haklar belirlenirken dış kıyaslamalar kadar, içgörü de dikkate alınmalı. Sürekli başkalarının neler yapıp yapmadığına göre strateji belirlememeliyiz. Yapılması gereken; şirketin özgün kültürü ve çalışma prensipleri, faaliyet gösterdiği sektör ve coğrafyanın dinamikleri, sahip olduğu finansal güç ve bütçesi gibi gerçeklerin dikkate alınmasıdır.