Takım sevgisinden kimlik inşasına: Türkiye’de futbol ve duygusal bağlar

Türkiye’de futbol, sadece sahada oynanan bir oyun olmanın çok ötesinde, milyonlarca insanın hayatına dokunan, derin bir duygusal bağ ve kolektif aidiyet alanı olarak karşımıza çıkıyor. Taraftarlar için takım sevgisi, sadece bir spor tutkusu değil; kimlik, aidiyet ve toplumsal duygu paylaşımının merkezinde yer alan güçlü bir kolektif deneyim. Ancak bu tutkunun içinde, heyecanın yanı sıra güven sorunları, kutuplaşmalar ve tribün kültürüne dair farklı dinamikler de yer alıyor. VeriNays’ın Türkiye’de futbolun duygusal dünyasına dair yaptığı kapsamlı araştırma, bu benzersiz kolektif ruhun nasıl şekillendiğini ve futbolun sosyal hayat üzerindeki etkilerini ortaya koyuyor.

Futbolun duygusal kolektif gücü

Futbol, Türkiye’de yalnızca bir spor dalı değil; derin bir tutku, güçlü bir aidiyet alanı ve kolektif duyguların dışavurum sahası. Bu tutkuyu şekillendiren temel unsurlardan biri ise futbolun bireyler için bir “duygusal kolektif” alan yaratması. Yapılan araştırmalar, taraftarların yaklaşık yüzde 70’inin takım sevgisini bu tutkularının ana sebebi olarak gördüğünü ortaya koyuyor. Özellikle gençler için futbol, sadece bir eğlence ya da spor aktivitesinden çok daha fazlası; fanatik bir aidiyet biçimi, hatta bir kimlik meselesi haline geliyor.

Genç neslin yaklaşık yüzde 60’ı giderek daha “amigovari” bir tutum sergiliyor. Bu da tribünlerin, yalnızca destek alanı değil, aynı zamanda toplumsal gerilimlerin yansıdığı ve yeniden üretildiği birer sosyolojik sahneye dönüştüğünü gösteriyor.

Kadın taraftarlar ve “totem” ritüelleri

Bu kolektif atmosferde kadın taraftarlar da giderek daha görünür hâle geliyor. Araştırmalar, kadınların tribün kültürüne dahil olurken erkek egemen yapıya karşı özgün stratejiler geliştirdiğini gösteriyor. Kadın taraftarlar, erkeklere oranla yaklaşık yüzde 20 daha fazla “totemsel” davranış ve ritüel geliştiriyor. Bu durum, kadınların kendi kimliklerini tribünlerde ifade etme çabasını ve futbolun potansiyel olarak daha kapsayıcı bir kültüre dönüşebileceğini gözler önüne seriyor.

Tribünlerde bastırılmış duyguların özgürleşmesi

Futbol sadece bir eğlence aracı değil, aynı zamanda duygusal bir boşalım alanı. Freud’un kuramlarına paralel olarak, taraftarların yüzde 61’i maç günlerinde günlük kimliklerinden sıyrılarak daha serbest ve coşkulu bir kişiliğe bürünüyor. Bu dönüşüm, toplumun genel stresinden arınma fırsatı sunsa da, tribünlerde zaman zaman öfke, tahammülsüzlük ve kutuplaşmayı da körükleyebiliyor. Araştırmaya katılanların yüzde 54’ü, rakip takımlara karşı “tatlı rekabet” yerine “öfke” ve “tahammülsüzlük” duyguları beslediklerini itiraf ediyor. Bu da futbolun birleştirici gücünün yanında, ayrıştırıcı bir potansiyel de taşıdığını ortaya koyuyor.

Otoriteye karşı güven…

Futbol otoritelerine karşı güven konusunda ise tüm takımlardan ortak bir ses yükseliyor: “Otoriteye güvenmiyoruz!”

Türk futbolunun temel yapı taşları olan Türkiye Futbol Federasyonu (TFF), Merkez Hakem Kurulu (MHK) ve Video Yardımcı Hakem (VAR) sistemine olan kamuoyu güveni, futbolseverlerin ciddi bir güven bunalımı yaşadığını ortaya koyuyor. Yeni araştırma verilerine göre, futbolun yönetici kurumlarına yönelik memnuniyetsizlik ve güvensizlik dikkat çekici seviyelere ulaşıyor. Katılımcıların yüzde 29’u VAR sistemine güvendiğini belirtirken, yüzde 25’i nötr kaldığını, yüzde 46’sı ise bu sisteme güvenmediğini ifade ediyor.

Türkiye Futbol Federasyonu’na olan güven ise oldukça düşük seviyede. Araştırmaya göre, futbolseverlerin yalnızca yüzde 23’ü TFF’ye güvendiğini belirtirken, yüzde 23’ü nötr kalıyor. TFF’ye güvenmediğini söyleyenlerin oranı ise yüzde 54 ile dikkat çekici bir noktaya ulaşmış durumda. Bu tablo, federasyonun karar alma süreçlerinden iletişim diline kadar pek çok alanda sorgulandığını gösteriyor.

Güven konusunda en düşük notu ise Merkez Hakem Kurulu alıyor. Katılımcıların yalnızca yüzde 22’si MHK’ya güvendiğini belirtirken, yüzde 23’ü nötr kaldı, yüzde 56’sı ise açıkça güvenmediğini ifade ediyor. Bu oran, Türk futbolundaki hakem tartışmalarının ne kadar derinleştiğini gözler önüne seriyor.

Futbolcular ve taraftarlar en sevilenler…

Taraftarların kendi takımlarındaki figürlere karşı duygularına baktığımızda futbolcular ve taraftarlar en fazla sevgi gösterilen ögeler. Bununla birlikte başkan ve yöneticiler ise en düşük sevgi skoruna sahip kişilerdir.
Başkan ve yöneticiler için “bir duygum yok” ifadesi sıklıkla kullanılıyor.

Türkiye’de futbol genel olarak başarısız olarak değerlendirilirken burada otoriteler kadar kulüp yönetimlerine de sorumluluk veriliyor. Taraftarlar, MHK ve TFF kadar kendi kulüp yöneticilerini ve kulüplerin kötü yönetilmesini de başarısızlığın nedeni olarak görüyor.

Türkiye’de futbolun gelişimi için ne yapılmalı?

Futbolun gelişmesi adına taraflarların beklentilerine bakıldığında, anlık sonuçları değiştirebildiği için ilk olarak hakem konusu öne çıkıyor. Ancak bunu takip eden beklentiler, futbol aktörlerinden çok genel olarak tarafsızlık, adalet gibi temel kavramların varlığı üzerine. Bu durum Türkiye’de futbola olan güvenin çok boyutlu erozyona uğradığını gösteriyor. Takım yöneticileri bazı durumlarda suçu otoriteye atsa da taraftarların takım yöneticilerinden de pek memnun olmadıkları hatta sistemin kökten değişmesi gerektiği gibi düşünceler mevcut…

Futboldaki gergin ortamın failleri

Taraftarlar futbol dünyasındaki gergin ortamın birinci sorumlusu olarak futbol yöneticilerini gösteriyor. Futbol yöneticilerinin nefret söylemi kullanması, bazı açıklamalarında doğrudan şahıs, kurum veya takımları hedef göstermesi taraftarları konsolide etmeye yarasa da bu kişileri sürecin faili olmasından kurtaramıyor.

Yeni teknolojilere sıcak bakılıyor

Futboldaki yeni teknolojiler (VAR, gol çizgisi, yarı otomatik ofsayt vb.) taraftarların büyük çoğunluğunun desteğini almış durumda. Katılımcıların yüzde 88’i yeni teknolojileri desteklediğini söylerken, yüzde 2’si karşı çıkıyor, yüzde 10’u ise “fikrim yok” diyor.

Futboldaki yeni teknolojilerin, çoğu zaman adaleti sağlamakta etkili olduğu düşünülse de bir kısım taraftar bu teknolojilerin bir takımın yararına kullanıldığına kanaat getiriyor. Katılımcıların yüzde 79’u yeni teknolojilerin kullanılmasının adaleti sağlamada etkili olduğuna inanıyor. Yüzde 13’lük bir kesim “bazı takımların çıkarına kullanılıyor” derken yüzde 8’i ise “futbolun ruhunu zedeliyor” diyor.

Türkiye Ligi vs Avrupa Ligi

Avrupa Ligleri ile Türkiye Ligi kıyaslandığında, ligimizin bir hayli geride kaldığı düşünülüyor. Katılımcıların yüzde 45’i “Tüm Avrupa Ligleri Türkiye Ligi’nin üstünde” yanıtını verirken yüzde 44’lük bir kesim “Beş büyük lig Türkiye Ligi’nin üstünde” diyor. Araştırmaya katılanların yüzde 9’u “Türkiye Ligi, diğer ligler ile eşit seviyede” derken yüzde 2’lik bir kesim ise Türkiye Ligi’nin diğer liglerden daha üstün olduğunu düşünüyor.

Türkiye Ligi’nin geri kalmasında en önemli faktör futbolcular olarak görülüyor. Bununla birlikte Avrupa’da olup ülkemizde olmayan futbol kültürü de farkın ortaya çıkmasının nedenlerinden bir diğeri. Avrupa’da yaşayan insanların refah seviyelerinin daha yüksek olmasının, futbolla ilişkilerine hem ekonomik hem de sosyal anlamda daha pozitif etki ettiği düşünülüyor.

Futbol kültüründe markaların yeri…

Tüm bu duygusal yoğunluk, markalar açısından da önemli bir fırsat sunuyor. Taraftarlar, futbola yatırım yapan markaları yalnızca ticari amaç güden kurumlar olarak değil, aynı zamanda “sporsever”, “güvenilir” ve “toplumla bağ kuran” aktörler olarak algılıyor. Özellikle genç futbolculara destek veren markalar, taraftarın gözünde daha samimi ve değerli bir yere sahip oluyor. Ancak dijital platformlardaki sponsorluk girişimlerinin henüz istenen etkiyi yaratamadığı da dikkat çekiyor. Bu durum, markaların daha yaratıcı, etkileşimli ve futbol kültürünün doğasına uygun stratejiler geliştirmesi gerektiğini ortaya koyuyor.

Markaların tribünlerdeki dönüştürücü rolü

Futbolun kutuplaştırıcı etkisine karşı markalar önemli bir pozitif rol üstlenebilir. Araştırmaya göre, taraftarların yüzde 67’si futbol ortamında daha yapıcı ve pozitif bir iletişim diline açık. Bu da markalara, futbolun sosyal bağlayıcılığını artırmak için büyük bir sorumluluk yüklüyor. Spor kulüpleri, medya kuruluşları ve markalar iş birliğiyle yürütülecek toplumsal bütünleşme kampanyaları; hem marka sadakatini güçlendirebilir hem de tribün kültürünü dönüştürebilir.

Araştırmanın metodolojisi

Marketing Türkiye adına VeriNays Araştırma’nın gerçekleştirdiği “Türkiye’de Futbol İklimi ve Markalar” isimli araştırma yayımlandı. Araştırmanın örneklemi 18 yaş ve üzeri bin futbol izleyicisinden oluştu. Türkiye genelinde yaşayan ve futbol ile sıkı ilişkisi olan kişilerle yapılan çalışmada, Türkiye’deki futbol endüstrisi çok boyutlu bir çerçeveden incelendi. Taraftarların futbol ile ilişkileri, geleneksel ve dijital medyanın bu dünya içindeki yeri, markaların bu alana yaptıkları yatırımların nasıl karşılık bulduğu gibi sorulara cevap verildi.

Raporun ilk bölüm detaylarını incelemek için TIKLAYIN!