AI çağında liderlik: Problem çözmekten problem tasarlamaya
Future Experience Studio Kurucusu
Bir teknoloji şirketinin yönetim kurulu toplantısında ilginç bir tartışmaya şahit oldum. CEO, yapay zeka destekli bir karar destek sistemine ciddi bir yatırım yapmayı planlıyordu. Sunum boyunca herkes “araçlara” odaklanmıştı: Hangi yazılım? Hangi veri setleri? Hangi departmanlar öncelikli olacak?
Toplantı sonunda sorduğum soru ise bambaşkaydı: “Tam olarak hangi problemi çözmeye çalışıyorsunuz?”
O an anladık ki odadaki herkes problemi farklı tanımlıyordu. Liderlik denince hala çoğumuzun aklına gelen tanım aynı: “Problem çözmek, karar vermek, ilerlemek.” Ancak yapay zeka çağında bu tanım artık yetersiz kalıyor. Çünkü AI; hızla, veriye dayalı karar almayı bizden çok daha iyi yapabiliyor. Peki, liderden artık beklenen nedir? Çok daha önemli ve temel bir yetkinlik: Sorunun kendisini doğru tanımlamak, soruyu yeniden yapılandırmak ve problemi baştan tasarlamak.
1. AI çağı ne değiştiriyor?
Eskiden veri azdı ve çözüm üretmek değerliydi. Günümüzde ise veri bolluğu, yüksek hız ve sayısız çözüm alternatifi var. AI her sorunu çözebilir, ancak doğru problemi tanımlamadıysak bunun ne faydası var?
Yanlış KPI’ların peşinden koşup gerçek hedeften uzaklaşırız. Ve belki de en önemlisi, insan davranışında istediğimiz değişimi yaratamayız.
Geçen sene paydaşı olduğumuz “Müşteri Deneyiminde Mükemmelik” araştırması, şirketlerin yüzde 72’sinin teknoloji yatırımlarından bekledikleri faydayı göremediğini ortaya koydu. Sorun teknolojide değil, problemi tanımlama biçimimizdeydi.
2. Liderin yeni rolü: Problem tasarlamak
AI ile düşünmenin lider için anlamı şu: “Problem çözmeden önce, problemi anlamlandır.”
Liderin yeni görevi:
- Problemi doğru tanımlamak ve anlamak
- Problemi yeni bakış açılarıyla yeniden tasarlamak
- Problemin çerçevesini stratejik olarak değiştirmek
Problem tasarımı için mini çalışma
Gelin birlikte deneyelim… Ben de sizinle kendi deneyimimi paylaşayım: Geçenlerde bir konuda takılıp kaldığımı hissediyordum. Oturup AI ile sohbet etmeye başladım. İster işle ilgili, ister kişisel – sizi şu aralar düşündüren bir konuyu seçin ve favori AI asistanınıza şu üç basit soruyu sorun:
“Bu problemi nasıl daha iyi tanımlarım?” “Burada asıl değiştirmek istediğim davranış ne?” “Bana bu problem için 3 farklı bakış açısı önerir misin?”
Benim için en şaşırtıcı keşif şu oldu: AI ile sohbet ederken, aslında kendi kendimle de diyalog kuruyormuşum. Bazen en iyi fikirler böyle ortaya çıkıyor.
3. AI ile düşünmenin farkı ne?
Geçmişte liderlik çözüm odaklı bir yaklaşımı benimsiyordu – problemleri hızlıca tespit edip çözmek öncelikliydi. Ancak günümüzün karmaşık iş dünyasında, liderler artık soru odaklı bir yaklaşım benimsemek durumunda. Bu, problemleri derinlemesine anlamayı ve doğru soruları sormayı gerektirir.
Bu yeni dönemde bizim görevimiz şu üç temel alanda yoğunlaşıyor:
- Soru tasarlamak – Her problemin özüne inmek ve onu farklı açılardan ele alabilmek için stratejik sorular geliştirmek
- Odaklanmak – Veri ve bilgi bolluğu içinde gerçekten önemli olan noktalara dikkatimizi yöneltmek
- Yavaşlamak (evet, doğru okudunuz) – Hızlı çözümler yerine, durumu derinlemesine anlayarak daha sürdürülebilir yaklaşımlar geliştirmek
MIT Sloan Management Review’in 2024 araştırmasında çarpıcı bir bulgu ortaya çıktı: “AI projelerinin başarısızlık nedenlerinin yüzde 58’i teknolojik değil, liderlerin yanlış problem tanımlamasından kaynaklanıyor.” Bu istatistik, sorunun özünü net bir şekilde ortaya koyuyor.
Bu veri, bir dijital dönüşüm projesinde bizzat deneyimlediğim gerçeği doğruluyor ve pekiştiriyor: Başarıyı belirleyen asıl unsur kullandığımız teknoloji değil, probleme yaklaşım biçimimiz ve düşünme metodolojimizdir.
Son söz: Problem çözmek değil, problem tasarlamak kazandıracak
Çalışmalarımda sık sık şu metaforu kullanırım: “AI çağında lider, marangoz mu yoksa bahçıvan mı olmalı?”
Marangoz her şeyi kontrol eder — ölçer, biçer, düzeltir ve kısa vadeli çözümler üretir. Bahçıvan ise koşulları anlar, ortamı hazırlar, sabreder ve büyümesine izin verir. Bugünün hızlı dünyasında çoğumuz marangoz gibi davranmaya eğilimliyiz. Ancak deneyimlerim bana gösterdi ki AI çağında en büyük farkı, bahçıvan gibi düşünen liderler yaratacak.
Bir sonraki yazıda:
Bir sonraki yazımda, “AI Çağında Liderlik: 5 Yeni Davranış” konusunu ele alacağım. Filtreleme, modelleme, odaklanma, anlamlandırma ve yavaşlama davranışlarının liderlik üzerindeki dönüştürücü etkisine dair yeni perspektifleri ve yaklaşımları sizlerle paylaşacağım.
O zamana kadar size önerim şu: Bugün uğraştığınız problemleri AI perspektifiyle yeniden değerlendirin. Sorularınızı baştan tasarlayın. Alışılmış bakış açılarınızı sorgulayın.
Çünkü deneyimlerim bana net bir şekilde gösterdi ki, AI çağında başarının anahtarı doğru çözümde değil, doğru soruda yatıyor.
İTÜ Çekirdek ve Marketing Türkiye’den güç birliği: Girişimcilere özel pazarlama koçluğu
