Orada Bir Metaverse Var Uzakta: Eski Bir Kavram Mı? Yepyeni Bir Buluş Mu?

Metaverse lafını duymayan kaldı mı? Son zamanlarda haberlerde, programlarda, sosyal medyada, internette kısacası hayatımızın her alanında ismini çok sık duyduğumuz Metaverse gerçekten bu kadar yeni bir kavram mı? Bir anda bu kadar popüler hale gelmesinin sebebi Facebook’un ismini Meta olarak değiştirmesiyken Facebook metaverse konusunda çok mu ileride? Gelecekte tüm insanlığı bekleyen fırsatlar ve tehditler neler?

Eski bir kavram

Metaverse’ün ilk olarak 1992 yılında Neal Stephenson’ın “Snow Crash” adlı bir bilimkurgu romanında tam da bugünkü tanımıyla geçtiğini biliyor muydunuz?

Kitabın 22. sayfasında: “…Arkasında ona nasıl ulaşılabileceğini açıklayan anlamsız sözler var; bir telefon numarası ve metaverse içinde bir adres. Aptalca bir isim dedi kartı tulumunun yüzlerce cebinden birine sokuştururken ama ‘Bunu asla unutmayacaksın.’ dedi Hero.” gibi ifadelerle yer alan bu kavram yıllar boyunca unutulmuşken ne oldu da birden hepimiz metaverse konuşur olduk? O bir romandı, insanlar bunu bir kitabın içindeki bilimkurgu öğe olarak betimledi; üstelik teknolojik gelişmelerin bu denli hızlı gelişmediği bir dönemde yazılmıştı ve kimse bunun ardına düşmedi.

Bir gün Facebook dedi ki; “İsmimi Meta yapıyorum.” Bu değişimle beraber; haberlerde, sosyal medyada, işte, arkadaş toplantılarında metaverse’ün hayatımızı kökten değiştireceği, dijital ile gerçek dünya arasındaki sınırların tamamen ortadan kalkacağı, Mark Zuckerberg dâhil birçok kişinin dijital avatarlarıyla iş toplantılarına girdiği videosunun çok yakın zamanda gerçek olacağı konuşmaları dünyanın gündemine oturdu. Peki, bütün bunların hepsi neden şimdi oldu?

Metaverse’ün gerçek bir provası: Sanal oyunlar

Metaverse evreninin bir provası zaten sanal oyunlarla yıllardır yapılıyor. Oyuncular; Second Life, World of Warcraft, Fortnite, Roblox, Minecraft gibi oyunlarla bırakın kendilerine has bir sanal dünya inşa etmeyi, kendi sanal ekonomilerini bile yarattılar. Örneğin Fortnite evreninde yalnızca oyun oynanmıyor; geçen yıl oyunun içinde verilen rap konserini aynı anda tam tamına 12 milyon kişi izledi. Ya da Second Life evreninin içinde bir ticarethane satın alıp ürettiğiniz araç gereçleri satarak para kazanabiliyorsunuz.

Bu sanal oyunları oynayan kişiler yukarıda bahsettiğimiz gibi o dünyanın içinde kendi seçtikleri avatarlarıyla adeta bir “yaşam” sürdüler ve bu yaşam fiziksel olarak içinde bulunduğumuz yaşam özelliklerine çok yakınsamaktaydı. Bu oyuncular 10 yıllar boyunca belli ekonomik, sosyolojik, fizyolojik temele dayanan interaktif dünyaları paylaştı. Tam da bu anlatılanların, oyuncuların şu an yalnızca fiziksel dünyada hissedebildiği 3 boyutlu görme, işitme, duyma, koklama, tat alma gibi duyularıyla da hissedebilecekleri hali metaverse. Yani siz oyun oynarken aynı zamanda o oyunun gerçek anlamda içindeymişsiniz gibi hissedeceksiniz.

Metaverse; avatarımızın yalnızca bir evrende kabul görmesi ve aktif olmasından çok daha öte; dijital avatarlarlarımızla farklı farklı evrenlere gidip orada da aynı dijital benliğimizle gerçek bir yaşamı deneyimleyebildiğimiz, hareket edebildiğimiz bir dünyanın kapılarını aralayacak. Kendi yarattığımız dijital kimliklerimize ev, araba, arsa, kıyafet satın alacağız ve bunlar fiziksel dünyada sahip olduklarımız kadar önemli olacak.

Facebook’un meta’sı

Facebook adını Meta olarak değiştirdi de metaverse teknolojisine dair bize ne sundu derseniz buyurun: Şirket, metaverse inşasını en büyük önceliklerinden biri haline getirdi. Oculus setiyle şirket sanal gerçekliğe büyük yatırım yaptı ve bu setleri rakiplerine kıyasla daha ucuz hale getirdi. Bazı analistlere göre ucuz satış kararıyla zararı bile göze almış olabilir.

Şirket, sosyal mekânlar ve gerçek dünyayla etkileşim kuranlar dâhil, iş yerleri için de sanal gerçeklik (VR) uygulamaları geliştiriyor. Peki, bu sanal gerçeklik gözlük ve kasklarını ne zaman kullanıma soktu dersiniz? İnsanların fiziksel engelleri de göz önüne alarak kullandıkları ve çözünürlüğü pek de net olmayan (terleme, taşımakta güçlük, gözü yorması vb) bu gözlük ve kasklar tam 8 yıl önceden bu güne kadar satın alınabilir ve kullanılabilir durumda.

Gözlükler eski, meta yeni mi? Facebook 8 yıldan bu yana metaverse ile ilgili çok yol kat edememiş olsa da bu kadar ileri teknolojinin hayatımıza öyle ya da böyle gireceğinin farkında. Asıl önemli olan nokta ise; yakın zaman önce şirketin kullanıcılarının veri gizliliği ile ilgili güvenlik problemlerinin açığa çıkmasından çok kısa bir süre sonra bu teknolojiyi hepimizin hayatlarına sokmayı, herkesin dikkatini çekmeyi başarmış olması. Sonra da herkesten önce harekete geçmenin dayanılmaz hafifliği…

Macera dolu metaverse mü? Gelen gideni aratır mı?

Elbette sağlık, hukuk, sanat, spor, eğitim, iş dünyası, pazarlama, sosyal hayat gibi birçok alanda hayatımızı kökten değiştirecek ve geliştirecek olan (yakın gelecekte büyük değişimler olmayacak) metaverse heyecan verici bir deneyim zenginliği sözünü veriyor bizlere. Farklı yerler, farklı ülkeler, farklı evrenlere çok kısa sürede, sürtünmesiz çabasız, rahatlıkla gidebileceğimiz ve orada şu anda fiziksel dünyada yaptığımız aktivitelerin tamamını hatta daha fazlasını yapabileceğimiz bir ortak evrenin hayali hepimizi heyecanlandırıyor.

Gördüğüm rüyanın içine girebildiğim ve gerçekten hissedebildiğimiz bir dünyayı hem merak ediyor, hem de için için kaygılanıyoruz. Ancak her teknolojiye alıştığımız gibi buna da alışacak ve hayatımıza dâhil edeceğiz. Şüphesiz oldukça ilginç de olacak. Ayrıca, devletler, şirketler, kurumlar; dolayısıyla da insanlar kendilerini daha kolay, daha sınırsız, daha sürtünmesiz bir yaşamın içinde bulacaklar. Ancaaak…

Her teknoloji başta insanlığın yararı için yapılsa da çoğu zaman manipülasyon, zorbalık, şiddet gibi büyük tehditlere sahne olmuştur ve olmaya da devam edecek. Örneğin; sosyal medyadaki bir fotoğrafımızın altına hiç tanımadığımız birinin hakaret içerikli yorumu bizi ne kadar rahatsız ediyorsa, metaverse evreninde kim olduğunu belki görünüşünden bile anlayamayacağımız kişilerle bir anda aynı ortama gelme ihtimalimizin bulunduğu metaverse evreninde bu olumsuzlukların daha da artabileceğini görmemek imkânsız.

Dolayısıyla metaverse yalnızca heyecan verici değil; bu bakımdan da oldukça güçlü temellere dayalı, üzerinde düşünülmüş, yetkin kişiler ve kurumlarca bir araya gelinerek sınırlarının mükemmelen belirlendiği ve belli başlı düzenlemelerin kayıtsız şartsız uygulandığı bir evren olmak zorunda. Yoksa “Macera dolu Amerika değil, gelen gideni aratır” dememiz işten bile değil.