Warner Bros’un kime satılacağını siyaset mi, ticaret mi belirleyecek?
VALİS Danışmanlık Kurucusu
İktisadi düşünce tarihi yazınının önemli isimlerinden Robert Heilbroner; “İktisadın en büyük başarısızlığı, iktisadi düşüncenin kaçınılmaz biçimde ideolojik olduğunun farkına varamamasıdır” diyor.
Kanımca bu sav iktisadi ilişkileri düzenleyen Rekabet Hukuku gibi düzenleyici disiplinler için de geçerlidir. Malumunuz hukuk, bir kurallar manzumesi ile bu manzumenin yorumu/uygulaması süreçlerinin tamamını ifade eder.
İdeolojiden muradım, Zeitgeist (zamanın ruhu) tarafından biçimlendirilen dünya görüşü/bakış açısı. Genellikle politik/kolektif dünya görüşü konusu tartışılsa da, zaman zaman kamu gücü kullananların bireysel dünya görüşlerinin de kamusal düzenlemeler üzerindeki etkisini gözlemek mümkün.
İdeolojik yaklaşımdaki değişikliklerin izdüşümünü, ağırlıkla ikincil mevzuat düzenlemelerinde ya da idare ve/veya yargı organlarının kararlarında görebiliyoruz.
Ülkemizde (ve dünyada) rekabet hukuku entelijansiyası bu hukuk disiplininin, ideolojik tutumdan tamamen soyutlanmış salt teknik bir mesele olarak görülmesi ve küresel genel-geçer kurallara harfiyen uygun bir biçimde uygulanması gerektiğini düşünür. Bir nevi bilimsel rekabet hukuku! Bilimsel dayanağı Neoklasik İktisat Ekolü elbette.
“Bilimsel rekabet hukuku ile politik rekabet hukukunun bilek güreşi”
Konumuza gelelim. Netflix, Warner Bros’u devralıyor. Rekabet Hukuku tarihinin önemli davaları arasına girecek bir işlemle karşı karşıyayız.
Netflix-Warner Bros işleminin akıbetini bilimsel rekabet hukuku ile politik rekabet hukuku yaklaşımları arasındaki bilek güreşinin sonucu belirleyecek.
Açayım.
Önce şu hususu ifade edeyim, WB tarihi incelendiğinde, şirketi satın alanların pek hayrını görmediği anlaşılıyor. 2001’de AOL; 2018’de AT&T şirketi satın aldılar, lakin büyük kayıplarla karşı karşıya kaldılar.
Netflix ve Disney gibi platformların rekabeti neticesinde hırpalanan WB son 4-5 yılda bir arayış içinde esasen. 2022 yılında WarnerMedia, AT&T’den ayrıldı ve Discovery ile birleşti. Bunun üzerinden henüz birkaç yıl geçtikten sonra şirket, bu kez ikiye bölünme amaçlı bir kurumsal yeniden yapılanma planı açıkladı. Bu plan dâhilinde yayın ve stüdyolar ile kablolu yayıncılığa odaklanan küresel ağlar iki ayrı şirket çatısı altında örgütlenecek.
2025 yılında, ikiye bölünme planı yürürlükte iken WB, şirketi satın almak isteyen potansiyel müşterilerle görüşmeye başladığını duyurdu. İlk teklif Paramount’dan geldi. Teklifin reddedildiği açıklandı. Akabinde Comcast ve Netflix’in de teklif sunduğu duyuruldu.
Yaklaşık 10 gün önce yapılan resmi açıklama ile WB ile Netflix’in el sıkıştığı ilan edildi. Anlaşma uyarınca Netflix, WB’nin film ve televizyon stüdyoları ile HBO Max ve HBO dâhil internet yayın platformlarını devralacak. İşlem, WB’nin ikiye bölünmesi süreci tamamlandıktan sonra gerçekleşecek.
Politik Gölge: Paramount, Trump ve Sermaye
WB’yi devralma hevesinden vazgeçmeyen Paramount’un, WB yönetimine, şirketin Netflix tarafından devralınmasının özellikle rekabet hukuku açısından büyük risk taşıdığını iddia eden birkaç mektup ilettiği medyada dile getirildi. Bu, bir anlamda işleme ilişkin tartışmaların rekabet hukuku ekseninde gerçekleşeceğinin işaret fişeği idi.
Paramount’un Başkanı ve CEO’su David Ellison, Başkan Trump’ın yakın dostu ve destekçisi olan Oracle’ın sahibi Larry Ellison’un mahdumu. Larry Ellison, Trump’ın ABD’yi dünyanın yapay zeka lideri yapma misyonu doğrultusunda önemli roller üstlenen bir figür.
İşleme ABD Başkanı Trump’ın ilk tepkisi olumsuz bir tutuma işaret ediyordu. Trump, rekabet yasalarını ima ederek, işlem sonrasında ciddi bir yoğunlaşmanın ortaya çıkacağını, süreci bizzat takip edeceğini ifade etti.
Buraya bir parantez açayım. Trump döneminde ABD rekabet otoritelerinin birleşme ve devralma işlemlerine yaklaşımının Biden dönemine nazaran bir hayli esnetildiği vurgulanmalı. Zaten rekabet otoriteleri FTC ve DoJ’un başkanları, birleşme ve devralma işlemlerine yönelik başvuruların hızla neticelendirileceğini çeşitli vesilelerle dile getirmişti. Mamafih Trump’ın ilk tepkisi, Netflix-WB devralmasına esneklik gösterilmeyeceğini ima ediyordu.
Öte yandan (farklı bir politik motivasyonla da olsa) Trump’ın başkan adaylığı ve ilk başkanlığı döneminde AT&T-WB devralma işlemine karşı çıktığı ve işlemin rekabet yasalarına aykırılık iddiasıyla ABD Adalet Bakanlığı tarafından yargıya taşındığını belirtmek gerek.
Başkan Trump’ın sonraki yorumlarının daha dengeli ve itidalli olduğunu ileri sürmek mümkün. Nitekim bir gazetecinin sorusu üzerine Netflix’in ticari performansını takdir ettiğini vurgulaması, işlemin objektif bir biçimde değerlendirileceğini ifade etmesi çarpıcı.
Bu açıklamanın Paramount yönetimi tarafından ciddiye alındığını savlayabiliriz. Zira WB’ye, önceki teklifinin ve Netflix’in teklifinin çok üzerinde yeni bir fiyat teklifi sundu. Paramount’un bu teklifle ilgili ABD sermaye piyasası otoritesine (SEC) gönderdiği açıklamadan, WB için sunduğu teklif için gereksenen finansmanın 11,8 milyar Dolarının Ellison ailesince, kalan tutarının 24 milyar Dolarının üç Körfez Varlık Fonundan, 1 milyar Dolarının ise Trump’ın damadı Jared Kushner’in girişim sermayesi şirketi tarafından sağlanacağı ortaya çıktı.
Böylece rekabet hukuku dışında yeni bir tartışma ekseni doğdu. Körfez sermayesi ve Trump’ın damadının oyuna dâhil olması birçoklarında adil bir rekabet hukuku incelemesinin yapılamayacağı izlenimi uyandırdı. WB’nin, Paramount’un son teklifine yanıt verip vermediği bilinmiyor. Netflix-WB sürecinin plana uygun ilerlediğini savlayabiliriz.
Bu işlem rekabet hukuku bağlamında nasıl değerlendirilecek?
ABD’de birleşme/devralma işlemlerine ilişkin teknik değerlendirme ilkelerini ortaya koyan metin Birleşme Rehberi. Rehber, 2023 yılında Başkan Biden’ın antitrust şefleri Kahn ve Kanter tarafından yenilendi. On bir temel ilkeden müteşekkil yeni rehber öncekine nazaran daha sıkı bir regülasyon rejimi öngörüyor.
Birinci ilke uyarınca, devralma işlemi sonrasında tarafların HHI (Herfindahl-Hirschman Endeksi) değerleri 1800’ü aşıyor ve HHI değişimi 100’den fazla oluyorsa işlemin rekabeti önemli ölçüde azaltması nedeniyle kanuna aykırılık teşkil ettiği varsayılabiliyor.
Bununla birlikte rekabet otoritesi tarafların pazar payı değişimlerini de dikkate alabiliyor. Bu kapsamda tarafların pazar payının yüzde 30’u aşıp aşmadığı ve HHI değişimi 100’den fazla olup olmadığına bakılıyor.
HHI değeri, tarafların pazar paylarının karelerinin toplamı. Pazar paylarının kareleri alınarak ölçüm duyarlılığı arttırılmış oluyor.
Dikkat edilirse söz konusu eşikler kesin bir yargı bildirmiyor. Bu eşikler aşılıyor ise rehberin diğer ilkeleri bağlamında bir analiz gerçekleştirmek gerekiyor.
Peki, Netflix-WB devralma işlemi sonrasında bu eşikler aşılıyor mu?
Bu soruya yanıt verebilmek için öncelikle bir pazar tanımı yapılması ve bu tanım kapsamında pazar payı göstergesi ya da göstergeleri tanımlamak gerekiyor. Netflix-WB devralması bakımından yatay ve dikey çok sayıda pazar tanımlanması gerekecektir. Burada sadece yatay platform pazarı bağlamında değerlendirme yapmakla yetineceğim.
Pazar tanımı son derece teknik bir konu olsa da, tanımlama ilkelerinin pekâlâ yoruma açık olduğunu vurgulamakla yetineyim bu aşamada. Zira konu pek çetrefilli.
ABD rekabet otoritesi pazarı tanımlarken sadece internet üzerinden abonelikli video yayın platformlarını mı dikkate alacak, yoksa kablo TV gibi alternatif mecralar tanıma dâhil edilecek mi sorusu kritik. YouTube ve TikTok ikame/rakip mecralar olarak değerlendirilecek mi sorusunun yanıtı da bir hayli önemli.
Pazar payının göstergesi olarak iki parametre ön plana çıkacak; izlenme süresi ve abone sayısı. Bununla birlikte toplam gelir gibi değişkenlerin de analize dâhil edilmesi muhtemel.
Nielsen ABD TV yayın verilerini esas alırsak, pazarın sınırları internet üzerinden abonelikli video yayın pazarı olarak tanımlandığında, YouTube dâhil edildiğinde dahi Netflix-WB işlemi, gerek izlenme süresi, gerek abonelik sayısı bakımından HHI eşiklerini aşacaktır. Buna karşın internete alternatif kablo TV gibi video yayın mecraları pazar tanımı kapsamında alındığında, işlemin HHI eşiklerinin altında kalacağını görüyoruz.
Yeri gelmişken anılan pazar tanımı ve göstergeler bağlamında Paramount-WB işleminin HHI eşiklerini aşmayacağını ifade etmek gerekir.
HHI eşiklerini aşması durumunda Netflix-WB işlemi Rehber’de yer alan diğer on ilke ekseninde detaylı bir biçimde incelenecek. Söz konusu on ilkenin tamamının ayrıntısına girmeden şu hususu ifade etmekle yetineyim; stratejik karar; pazarın tarihsel gelişimi; müşteri ikame olanakları; işlem sonrası muhtemel eşgüdüm etkisi; algılanan potansiyel rekabet; şöhret etkisi; giriş-çıkış engelleri; sektörün konsolidasyon eğilimi; işlemin bir yoğunlaşma zincirinin parçası/devamı olup olmaması; dikey pazarlardaki etkiler; işlemin alım gücü yaratıp yaratmaması ve işgücü piyasası üzerindeki etkileri; işlemin azınlık hissedarları üzerindeki etkileri gibi onlarca ana başlık (birçoğunun alt başlığı da mevcut) altında ayrıntılı bir analiz gerçekleştirilecektir.
Son söz…
Çeyrek aşırı aşan rekabet hukuku ve ekonomisi deneyimime dayanarak okuyucuyu temin ederim ki, konuya ilişkin ayrıntılı analizin sonucu politik/ideolojik bakış açısı ya da yoruma göre şekillenecektir. Rekabet hukuku tarihinde hep öyle olmuştur zaten. Bilimsel rekabet hukuku yaklaşımının gerçekliği, iktisat teorisindeki tam rekabet piyasasının gerçekliği kadardır. Göklerde bir idea!
Akla Nietzsche’nin harikulade tespiti geliyor; “Hakikat diye bir şey yoktur, sadece yorumlar vardır.”
Son olarak şu hususu da ifade edeyim. ABD’de son sözü, her zaman olduğu gibi yargı organı söyleyecek. 2017 yılında ABD Adalet Bakanlığı’nın AT&T-WB devralma işlemini iptal istemiyle yargıyı taşıdığını, mahkemenin söz konusu talebi reddettiğini hatırlatırım.
Bülent Gökdemir hakkında…
1973 yılında Ankara’da dünyaya geldi. Hacettepe Üniversitesi İİBF İktisat Bölümünde lisans ve yüksek lisans eğitimini tamamladı. Dundee Üniversitesinde uluslararası hukuk alanında yüksek lisans yaptı. Hacettepe Üniversitesi İİBF Maliye Bölümünde doktorasını tamamladı. 1999 yılında uzman yardımcısı olarak göreve başladığı Rekabet Kurumu’ndan 2025 yılında Başuzman kadrosundan emekli oldu. Bu süre içinde geçici görevlendirmeler ile TBMM ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Programında danışman ve proje yöneticisi olarak görev yaptı, ODTÜ İİBF İktisat Bölümünde yarı zamanlı öğretim görevlisi sıfatıyla dersler verdi. Rekabet Kurumu’ndan 2025 yılında Başuzman olarak emekli olan Dr. Bülent Gökdemir kurucusu olduğu VALİS Danışmanlık şirketinde kariyerine devam ediyor.
