UNDP (United Nations Development Programme) Türkiye’de yaptığı araştırmada, sınırlanmış sosyal hayatımızın farklı alanlarını değerlendirerek toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin sınır fark etmeksizin var olabildiğini ortaya koyarken ufukta bir ışık gözüktüğünü, Türk erkeklerinin ev işlerinde salgın öncesine kıyasla 5 kat daha fazla sorumluluk aldığını belirtiyor. Pandemi süreciyle birlikte toplumun hemen her kesimi için yeni çalışma modelleri devreye girdi. Bu süreç içerisinde kimileri sağlık endişeleri doğrultusunda işten ayrılırken, kimileri emekçisi olduğu kurumun yaşadığı ekonomik sıkıntılar nedeniyle ücretsiz izne çıkmak ya da işten ayrılmak zorunda kaldı. “Covid-19 Küresel Salgın Sürecinde Türkiye’de Bakım Ekonomisi ve Toplumsal Cinsiyet Temelli Eşitsizlikler” salgının getirdiği yeni sorumluluklara ve bunları kimin üstlendiğine ışık tutuyor.

Türkiye’de Mayıs ayında gerçekleştirilen anketle COVID-19 salgını ve evde kalma tedbirlerinin geçerli olduğu süreçte kadınlar ve erkeklerin ücretli ve ücretsiz alanda harcadıkları zamanda gözlemlenen değişim değerlendirildi. Anket sonuçları gösteriyor ki, COVID-19 krizi, toplumsal cinsiyete dayalı bir etki yaratarak, kadınların ve erkeklerin ücretli ve ücretsiz alandaki emek yükleri ve cinsiyete dayalı iş bölümü üzerinde değişimlere neden oldu.

Kadınlar yine süper kahraman!

Okulların kapanması, çocuk, yaşlı ve hasta bakım ihtiyaçlarının artmasının yanı sıra piyasadan tedarik edilen tüketim maddelerine ve hizmetlere erişimde ortaya çıkan kısıtlar, hane içi üretim ve bakım emeğine yönelik daha önce eşi görülmemiş bir talep artışına neden oldu. Kadınlar hem hane içi ücretsiz alanda hem de ücretli emek alanında çalışma saatlerini artırarak bu talep artışına cevap veren birincil aktörler oldular.

Cinsiyete göre istihdamda değişimler

Küresel salgın ve evde kalma tedbirlerinin geçerli olduğu dönemde nüfusun önemli bir bölümü, istihdam yaşantısında sorunlarla karşı karşıya kaldı. Toplam iş ve gelir kayıpları açısından, kadınlara kıyasla (yüzde 32) erkekler daha yüksek (yüzde 54) bir orana sahip. Ancak, bu rakamlar, küresel salgın öncesinde iş sahibi olan kişilerin arasında değerlendirildiğinde, istihdam edilen kadınların (kadınların yüzde 31’i) erkeklere oranla (erkeklerin yüzde 18’i) daha yüksek istihdam kaybı riskiyle karşılaştıkları görülüyor.

Salgınla mücadele önlemleriyle farklı çalışma biçimlerine geçiş 

Salgın önlemleri dahilinde evden çalışmaya geçiş oranı çalışan kadınlarda yüzde 40 olurken, çalışan erkeklerde yüzde 23’te kaldı. Buna karşın, örneklemde, erkeklerin istihdamlarını iş yerinde sürdürmelerine (yüzde 61) kadınlara oranla (yüzde 51) daha sık rastlanıyor. Kadınlara oranla (yüzde 9) daha fazla erkek (yüzde 17) Mart ayının ortasından itibaren küresel salgın önlemleriyle birlikte evden çalışmaya geçtiklerini, Mayıs ayında önlemlerin gevşetilmesiyle birlikte iş yerine döndüklerini bildiriyor. Tümüyle evden çalışmaya devam etmenin, istihdam edilen erkekler arasında yalnızca yüzde 10 oranında olduğu görülüyor.

Kadınlar erkeklerden 4 kat daha fazla ücretsiz emek harcıyor

Araştırma sonuçlarına göre evde kalma tedbirleri altında; hem erkeklerin hem de kadınların ücretsiz iş yükü artmış durumda. Ancak kadınların ücretli ve ücretsiz emek alanlarını kapsayan toplam iş yükleri de erkeklerden daha yüksek düzeyde. Kadınlar, erkeklerin neredeyse 4 katı daha fazla ücretsiz emek harcayarak, bu yükün daha büyük kısmını üstleniyor.  Salgın koşulları altında istihdamda kalmaya devam eden kadınlar için toplam çalışma sürelerindeki yükseliş, hem ücretli emek hem de ücretsiz çalışmadaki eş zamanlı artış nedeniyle çarpıcı düzeye ulaştı. Hala iş yerinde çalışmaya devam eden kadınlar için toplam çalışma saati günlük 10 saattin üzerine çıkıyor.

Evden çalışan erkekler, ev içi sorumluluklarını geçmişe oranla 5 kat daha fazla yerine getiriyor

Toplumsal cinsiyet eşitsizliği ne yazık ki pandemi öncesi dönemde de ülkemizin en temel sorunlarından birisiydi. Bu dönemde de eşitsizliklerin değişmemiş olması elbette ki bu alanda gidilecek daha çok yolumuz olduğunu gösteriyor. Yeni normal ile birlikte gelen verilerden bir ölçüm, diğerlerinin aksine gelecek için umut verici. Küresel salgın nedeniyle evden ücretli çalışmaya geçen erkeklerin ev içerisindeki iş yükünü paylaşımında, küresel salgın öncesine oranla beş kat artış gözlemleniyor.